भारतात बनवला जातोय जगातील पहिला ड्युअल स्टेल्थ ड्रोन: शत्रूचे रडार आणि इन्फ्रारेड सिग्नल दोन्ही पकडू शकणार नाहीत

भारत जगातील पहिला ड्युअल स्टेल्थ ड्रोन बनवत आहे, जो केवळ शत्रूच्या हाय-रेझोल्यूशन रडार आणि इन्फ्रारेड सिग्नलपासून बचाव करणार नाही, तर काही सेकंदात हल्ला करण्यास देखील सक्षम असेल. या ड्रोनचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे ‘रडार अ‍ॅब्सॉर्प्शन अँड मल्टीस्पेक्ट्रल अ‍ॅडॉप्टिव्ह’ तंत्रज्ञान (RAMA).

हे एक विशेष स्वदेशी कोटिंग मटेरियल आहे, जे रडार आणि इन्फ्रारेड डिटेक्शन 97% कमी करते. यामुळे ड्रोन शत्रूच्या रडार आणि इन्फ्रारेड सिग्नलपासून पूर्णपणे लपू शकतो. सध्या, फक्त अमेरिका, चीन आणि रशियाकडेच रडारपासून लपणारे स्टेल्थ ड्रोन आहेत.

या वर्षाच्या अखेरीस नौदलाकडे ड्रोन सुपूर्द केले जाऊ शकतात

या तंत्रज्ञानावर आधारित ड्रोनला RAMA असे नावही देण्यात आले आहे. या ड्रोनचे वजन १०० किलो आहे आणि ते ५० किलोपर्यंत वजन वाहून नेऊ शकते. रामासह हे ड्रोन २०२५ च्या अखेरीस नौदलाकडे सोपवले जाऊ शकते.

संरक्षण मंत्रालयाच्या मदतीने हैदराबादस्थित स्टार्टअप कंपनी वीरा डायनॅमिक्स आणि बिनफोर्ड रिसर्च लॅब हे ड्रोन विकसित करत आहे. ड्रोन तयार करण्यासाठी वीरा डायनॅमिक्सने त्यांचे RAMA वापरले आहे आणि बिनफोर्ड लॅब्सने त्यांचे स्वायत्त ड्रोन तंत्रज्ञान त्यात समाविष्ट केले आहे.

प्रश्न – ही कल्पना कुठून आली?

उत्तर- वीरा डायनॅमिक्सच्या सीईओ साई तेजा पेद्दिनेनी म्हणाल्या की, २०२२ मध्ये नौदलाच्या समस्या विधानाने हा प्रकल्प सुरू झाला. नौदलाला असे तंत्रज्ञान हवे होते जे इन्फ्रारेड स्टेल्थ प्रदान करू शकेल, म्हणजेच ड्रोनला थर्मल सेन्सर्सपासून संरक्षण देऊ शकेल. येथूनच RAMA चा जन्म झाला.

वीराने बिनफोर्ड लॅब्सशी हातमिळवणी केली आहे, जी आधीच भारतीय सैन्यासाठी स्वायत्त ड्रोन बनवते. बिनफोर्डचे ड्रोन जीपीएस आणि रेडिओ फ्रिक्वेन्सी (आरएफ) मुक्त वातावरणात देखील ऑपरेट करू शकतात.

प्रश्न- या ड्रोनमध्ये काय खास आहे?

रडार आणि इन्फ्रारेडही त्याला पकडू शकत नाही: रडार अ‍ॅब्सॉर्प्शन आणि मल्टीस्पेक्ट्रल अ‍ॅडॉप्टिव्ह (RAMA) कोटिंगमुळे, हे ड्रोन शत्रूच्या रडार आणि थर्मल सेन्सर्सना चकमा देऊ शकते.

उच्च-जोखीम मोहिमांसाठी डिझाइन केलेले: हे ड्रोन हेरगिरी, लक्ष्यित हल्ले किंवा पाळत ठेवणे यासारख्या उच्च-जोखीम असलेल्या भागात गुप्त ऑपरेशन्ससाठी डिझाइन केलेले आहे.

स्वायत्त प्रणाली: बिनफोर्डच्या स्वायत्तता स्टॅकमुळे ते पायलटशिवाय, जीपीएस आणि रेडिओ फ्रिक्वेन्सीच्या मदतीशिवाय स्वतःहून उड्डाण करू शकते आणि मोहिमा पूर्ण करू शकते.

मल्टी-प्लॅटफॉर्म वापर: ड्रोन व्यतिरिक्त, RAMA कोटिंग जहाजे, लढाऊ विमाने आणि नौदल जहाजांवर देखील वापरले जाऊ शकते.

हे अमेरिकेच्या स्टेल्थ ड्रोन X-47B चे छायाचित्र आहे. ते नौदलाच्या युद्धनौकेवरून उड्डाण आणि उतरण्यास सक्षम आहे. रामा ड्रोनची रचना देखील अशीच असेल.

ड्रोन कसे काम करते?

उत्तर- या ड्रोनचे सर्वात मोठे शस्त्र म्हणजे त्याचे ‘अदृश्य’ असण्याची गुणवत्ता. RAMA मटेरियल दोन प्रकारच्या कार्बन मटेरियलपासून बनलेले आहे. हे एक विशेष नॅनोटेक आधारित स्टेल्थ कोटिंग आहे, जे रडार आणि इन्फ्रारेड स्पेक्ट्रममध्ये दृश्यमानता कमी करते.

ते ड्रोनवर रंग किंवा आवरणाच्या स्वरूपात लावले जाते. हे कोटिंग रडार लाटा शोषून घेते आणि त्यांचे उष्णतेत रूपांतर करते. ही उष्णता इतक्या लवकर हवेत विरघळते की ड्रोनचे थर्मल सिग्नेचर जवळजवळ नाहीसे होते.

तसेच, बिनफोर्डची स्वायत्त प्रणाली त्याला स्मार्ट बनवते. हे ड्रोन कोणत्याही सिग्नलशिवायही आपले लक्ष्य शोधू शकते आणि मोहीम पार पाडू शकते. म्हणजेच, ते गुप्तपणे शत्रूच्या क्षेत्रात प्रवेश करू शकते आणि पकडले न जाता काम करू शकते.

सैन्याला काय फायदा?

उत्तर- युद्धात, शत्रू प्रथम रडारने ड्रोन शोधतात, नंतर त्यांना इन्फ्रारेडने लक्ष्य करतात आणि त्यांना पाडतात. रामामुळे ड्रोन या दोन्हीतून सुटू शकतात. जेव्हा १०० अटॅक ड्रोन पाठवले जातात तेव्हा फक्त २५-३० लक्ष्यापर्यंत पोहोचू शकतात. हे नवीन ड्रोन ८०-८५ लक्ष्यांवर मारा करण्यास सक्षम असतील.

हे ड्रोन भारतीय सैन्यासाठी, विशेषतः नौदलासाठी एक प्रमुख शस्त्र आहेत. अलिकडच्या ‘ऑपरेशन सिंदूर’ (मे २०२५) मध्ये, भारतीय सैन्याने ६०० हून अधिक पाकिस्तानी ड्रोन पाडले, ज्यावरून हे सिद्ध झाले की ड्रोन युद्ध आता किती महत्त्वाचे आहे.

हे स्टार्टअप्स कोण आहेत?

वीरा डायनॅमिक्स: हैदराबादस्थित ही संरक्षण तंत्रज्ञान कंपनी भारतीय नौदलासोबत जवळून काम करते. त्यांचे लक्ष उच्च-तंत्रज्ञानाच्या स्टील्थ तंत्रज्ञानावर आहे आणि RAMA हा त्यांचा सर्वात मोठा शोध आहे.

बिनफोर्ड रिसर्च लॅब्स: ही हैदराबादस्थित कंपनी आहे, जिला संरक्षण मंत्रालयाकडून IDEX पुरस्कार मिळाले आहेत. ही कंपनी स्वायत्त ड्रोन बनवते, जे आधीच लष्करी कारवायांमध्ये सहभागी आहेत.