हरियाणातील पराभवानंतर, महाराष्ट्र काँग्रेसमध्ये सत्तासंघर्ष, ऐक्य आणि सामूहिक कृतीचे आवाहन

महाराष्ट्र काँग्रेसमधील वाढत्या गटबाजीच्या पार्श्वभूमीवर, पक्षाच्या वरिष्ठ नेत्यांना दिल्लीतील हायकमांडने भविष्यातील निर्णय एकतर्फी न घेता एकत्रितपणे घेतले जातील याची खात्री करण्याचे निर्देश दिले आहेत. हे निर्देश अनेक असंतुष्ट नेत्यांच्या तक्रारींनंतर आले आहेत ज्यांनी दिल्लीला वाढत्या अंतर्गत सत्ता संघर्षांबद्दल आणि प्रमुख नेतृत्वाच्या पदांसाठी इच्छुक असलेल्या विविध गटांनी आयोजित केलेल्या गुप्त बैठकांबद्दल तक्रार केली आहे.

काँग्रेसच्या एका वरिष्ठ नेत्याने नाव न सांगण्याच्या अटीवर सांगितले की, या घडामोडी पक्षाच्या सदस्यांनी आगामी महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीपूर्वी मंत्रीपद आणि मुख्यमंत्रिपदासाठी लॉबिंग केल्यामुळे घडल्या आहेत. लोकसभा निवडणुकीच्या निकालानंतर काँग्रेसमध्ये नव्याने ऊर्जा निर्माण झाली असूनही, पक्षांतर्गत गटबाजी पुन्हा उफाळून आली असून, प्रमुख नेते आपला प्रभाव मजबूत करण्यासाठी राज्यभर बंद दाराआड बैठका घेत आहेत.

हरियाणा विधानसभा निवडणुकीचे निकाल जाहीर झाल्यापासून काँग्रेसमधील अंतर्गत गटबाजीचा पक्षाच्या कामगिरीवर विपरीत परिणाम झाल्याचे स्पष्ट झाले आहे. दिल्लीतील केंद्रीय नेतृत्वाने, या निकालापासून धडा घेत, केंद्रीकृत निर्णय टाळण्याच्या आणि त्याऐवजी अधिक सामूहिक दृष्टिकोन स्वीकारण्याच्या गरजेवर जोर देऊन महाराष्ट्र युनिटला कठोर सूचना दिल्या. एका वरिष्ठ नेत्याने सांगितले की, मध्य प्रदेश, राजस्थान किंवा अगदी अलीकडे हरियाणातील परिस्थितीची पुनरावृत्ती व्हावी असे हायकमांडला वाटत नाही, जे सर्व निर्णय घेण्याच्या केंद्रीकरणामुळे ग्रस्त आहेत.

विधानसभा निवडणुकीपूर्वी प्रभावासाठी वरिष्ठ नेत्यांनी खेळी केल्याने महाराष्ट्र काँग्रेसमधील गटबाजी तीव्र झाल्याचे बोलले जात आहे. नुकत्याच मिळालेल्या निवडणुकीतील यशामुळे आनंदित झालेला पक्ष आगामी निवडणुकांमध्ये मोठ्या प्रमाणात जागांवर लक्ष ठेवत आहे. हे साध्य करण्यासाठी नेते अनुकूल जागा मिळवण्याचा आणि त्यांच्या गटाचे वर्चस्व सुनिश्चित करण्याचा प्रयत्न करीत आहेत, ज्यामुळे अंतर्गत स्पर्धा वाढली आहे.

या सत्तासंघर्षाचा केंद्रबिंदू मुख्यमंत्रिपदाची शर्यत आहे. अनेक प्रभावशाली नेते, निवडणुकीतील त्यांच्या यशाच्या शक्यतांचे मूल्यांकन करून, या सर्वोच्च स्थानासाठी स्वत: ला स्थान देण्यासाठी उत्सुक आहेत. त्यामुळे त्यांनी संभाव्य उमेदवार आणि समर्थकांच्या भेटीगाठी घेऊन आपली पाठराखण सुरू केली आहे. सत्तेसाठीच्या या खेळीने पक्षातील अंतर्गत कलह उघड झाला असून, विविध गट एकमेकांवर मात करण्यासाठी डावपेच आखत आहेत.

या तक्रारींच्या अनुषंगाने महाराष्ट्रातील नेत्यांना स्पष्ट सूचना देत काँग्रेस हायकमांड पुढे आले आहे. राज्य युनिटमधील एका वरिष्ठ नेत्याच्या म्हणण्यानुसार, या सूचना स्पष्टपणे एकतर्फी निर्णय घेण्याविरुद्ध चेतावणी देतात आणि यावर जोर देतात की सर्व प्रमुख निर्णय, विशेषत: निवडणूक रणनीती आणि नेतृत्व भूमिकांशी संबंधित, एकत्रितपणे घेतले पाहिजेत. या निर्देशात निर्णयांची योग्य अंमलबजावणी करणे आणि गटबाजीचा निवडणुकीत पक्षाच्या संधींवर परिणाम होणार नाही याची खात्री करण्यावर भर देण्यात आला आहे.

महाराष्ट्र काँग्रेसमधील विविध गटांमध्ये बंद दाराआड झालेल्या बैठकांच्या मालिकेनंतर दिल्लीचे हे पाऊल पुढे आले आहे, ज्यामुळे पक्षातील फूट आणखी वाढण्याची चिंता निर्माण झाली होती. हायकमांडच्या हस्तक्षेपामुळे विधानसभा निवडणुकीपूर्वी पक्षाची एकजूट व्हावी, या उद्देशाने मतदारांसमोर एकसंध आघाडी मांडली जाईल.

हरियाणा विधानसभा निवडणुकीतील कामगिरीनंतर पक्षाचे नेतृत्व विशेषत: सावध झाले आहे, जेथे अंतर्गत वाद, विशेषत: घराणेशाहीचे राजकारण आणि एकतर्फी निर्णय घेण्यामुळे काँग्रेसच्या अपेक्षेपेक्षा कमी कामगिरीला हातभार लागला. महाराष्ट्रात याची पुनरावृत्ती होऊ नये यासाठी नेतृत्व उत्सुक आहे, विशेषत: आगामी निवडणुकीत फायदा मिळवण्यासाठी पक्ष मजबूत स्थितीत आहे.

दिल्लीतून आलेल्या निर्देशानंतर आता महाराष्ट्र काँग्रेस या अंतर्गत आव्हानांवर कसा मार्गक्रमण करणार याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. मध्यस्थी करण्याचा आणि सामूहिक निर्णय घेण्यावर भर देण्याच्या केंद्रीय नेतृत्वाच्या निर्णयाकडे गटबाजीला आळा घालण्याचा आणि पक्षाच्या संभाव्यतेचे आणखी नुकसान टाळण्यासाठी प्रयत्न म्हणून पाहिले जाते. तथापि, या निर्देशाचे कितपत पालन केले जाईल हे पाहणे बाकी आहे, विशेषत: प्रभावशाली नेते आधीच सत्तेच्या संघर्षात खोलवर गुंतलेले आहेत.

विधानसभा निवडणुका जसजशा जवळ येतील तसतसे पक्षाचे लक्ष हे अंतर्गत वाद सोडवण्याकडे आणि मतदारांसमोर एकसंध आघाडी मांडण्याकडे वळण्याची शक्यता आहे. मात्र, अनेक दिग्गज नेते अजूनही महत्त्वाच्या पदांसाठी इच्छुक असून, महाराष्ट्र काँग्रेसचा पुढचा मार्ग सुरळीत राहणार नाही, हे स्पष्ट आहे.