Maharashtra First Political Party : केंद्रीय निवडणूक आयोगाने महाराष्ट्रासह भारतातील 334 राजकीय पक्षांची मान्यता रद्द करण्यात केली आहे. यात सर्वाधिक उत्तरप्रदेशातील 114 आणि दिल्लीतील 27 पक्षांचा समावेश आहे. महाराष्ट्रातील 9 पक्षांचाही यांत समावेश आहे. महाराष्ट्रात सुमारे दोन हजारपेक्षा जास्त पक्ष आहेत. मात्र, तुम्हाला माहित आहे का महाराष्ट्रामधील सर्वात पहिला राजकीय पक्ष कोणता? या पक्षाचे नाव काय? मुंबई आणि पुण्यात या पक्षाची मोठी ताकद होती.
महाराष्ट्रामध्ये सध्या किती राजकीय पक्ष आहेत, याबद्दल निश्चित आकडेवारी देणे शक्य नाही. कारण अनेक पक्ष नोंदणीकृत असले तरी ते राजकारणात प्रभावीपणे सक्रिय नसतात किंवा त्यांची माहिती अपडेट नसते. भारतीय निवडणूक आयोगाच्या नोंदीनुसार, महाराष्ट्रात सुमारे 2,334 राजकीय पक्ष आहेत. यापैकी 7 राष्ट्रीय पक्ष, 26 राज्यस्तरीय पक्ष आणि इतर नोंदणीकृत पक्ष आहेत.
महाराष्ट्रात दोन प्रमुख प्रादेशिक पक्ष आहेत. शिवसेना (Shiv Sena) आणि महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (Maharashtra Navnirman Sena). यासह भारतीय शेतकरी आणि कामगार पक्ष, रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया, बहुजन विकास आघाडी, ऑल इंडिया मजलिस-ए-इत्तेहादुल मुस्लिमीन हा पक्ष महाराष्ट्रात सक्रिय आहे. राज्यात प्रामुख्याने भाजप, काँग्रेस व राष्ट्रवादी काँग्रेस तीन राष्ट्रीय पक्ष आणि शिवसेना हा एक प्रादेशिक पक्ष असे हे चार मुख्य भूमिकेतील पक्ष आहेत
‘मुंबई प्रेसिडेन्सी असोसिएशन’
‘मुंबई प्रेसिडेन्सी असोसिएशन’ (Mumbai Presidency Association) हा महाराष्ट्रात स्थापन जालेला सर्वात पहिला राजकीय पक्ष असल्याचा दावा केला जातो. हा पक्ष 1885 मध्ये स्थापन झाला होता. ही महाराष्ट्रातील पहिला राजकीय संघटन मानला जातो. मुंबई प्रेसिडेन्सी असोसिएशनची स्थापना ब्रिटिश राजवटीत भारतीयांना राजकीय हक्क मिळावेत यासाठी झाली होती. या संस्थेने सामाजिक आणि राजकीय सुधारणांसाठी काम केले.
मुंबई प्रेसिडेन्सी असोसिएशन (Bombay Presidency Association) ही एक राजकीय संघटना होती. 1885 मध्ये मुंबई (आताचे मुंबई) येथे स्थापन झाली. फिरोजशहा मेहता, बदरुद्दीन तय्यबजी आणि काशीनाथ त्र्यंबक तेलंग यांनी मिळून ही संघटना स्थापन केली. ही संघटना भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेसाठी एक महत्त्वाची पूर्वतयारी होती.
‘डेक्कन सभे’
‘डेक्कन सभे’ हा ‘मुंबई प्रेसिडेन्सी असोसिएशन’ 5 वर्षानंतर स्थापन झालेली संघचना. मात्र, ही देखील महाराष्ट्रातील पहिली राजकीय संघटना असल्याचा दावा केला जातो. महाराष्ट्रामधील सर्वात पहिला राजकीय पक्ष ‘डेक्कन सभे’ (Deccan Sabha) होता असा दावा केला जातो. 1890 मध्ये पुणे येथे ही संघटना स्थापन झाली. 19 व्या शतकात महाराष्ट्रात सामाजिक आणि राजकीय सुधारणांसाठी अनेक संस्था आणि संघटना स्थापन झाल्या. यापैकीच एक ‘डेक्कन सभा’ होती. या संस्थेचा उद्देश राजकीय हक्कांसाठी लढा देणे आणि लोकांमध्ये राजकीय जाणीव जागृत करणे हा होता. डेक्कन सभेने अनेक सामाजिक आणि राजकीय विषयांवर काम केले. यामध्ये वृत्तपत्रांवर असलेले निर्बंध उठवणे, शिक्षण आणि प्रशासनात सुधारणा करणे इत्यादी गोष्टींचा समावेश होता. डेक्कन सभा ही एक सामाजिक-राजकीय संघटना होती, जिने भारतीयांसाठी सामाजिक सुधारणा आणि राजकीय हक्कांसाठी काम केले.