महाराष्ट्रातील शाळेत पहिली-दुसरीच्या पुस्तकातील ‘बर्ड्स कॅन फ्लाय’ कवितेमुळे गोंधळ, काय आहे नेमकं प्रकरण?

Same poem Controversy: महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळ (बालभारती) यांनी तयार केलेल्या पुस्तकातील कवितेमुळे गोंधळ निर्माण झालाय. पहिली आणि दुसरीच्या इंग्रजी विषयाच्या पाठ्यपुस्तकांमध्ये एकच कविता दिसून येतेय. ‘बर्ड्स कॅन फ्लाय’ असे या कवितेचे नाव आहे. यामुळे पालक आणि शिक्षकांमध्ये संभ्रम निर्माण झाला आहे. यंदा प्राथमिक स्तरावरील विद्यार्थ्यांसाठी सीबीएसईच्या धर्तीवर नवीन पाठ्यपुस्तके तयार करण्यात आली आहेत. मात्र, या नवीन पुस्तकांमध्ये ही कविता दोन्ही वर्गांमध्ये जशीच्या तशी समाविष्ट करण्यात आल्याने यामागील हेतू आणि नियोजनाबाबत प्रश्न उपस्थित केले जात आहेत.

एकच कविता, फक्त चित्रात बदल?

‘बर्ड्स कॅन फ्लाय’ ही कविता पहिलीच्या इंग्रजी पाठ्यपुस्तकात पान क्रमांक 28 वर आहे. तर दुसरीच्या पाठ्यपुस्तकात तीच कविता पान क्रमांक 16 वर आहे. विशेष म्हणजे, दोन्ही ठिकाणी कवितेचा मजकूर एकसमान आहे; केवळ त्यासोबतच्या चित्रांमध्ये बदल करण्यात आला आहे. या कवितेची पुनरावृत्ती दोन्ही वर्गांमध्ये का झाली?, याबाबत बालभारतीकडून कोणतेही स्पष्टीकरण मिळालेले नाही. यामुळे पालकांमध्ये आणि शिक्षकांमध्ये याबाबत नाराजी आणि गोंधळाचे वातावरण आहे.

पालकांचा संभ्रम आणि प्रश्न काय?

पालकांचे म्हणणे आहे की, दोन वेगवेगळ्या वर्गांसाठी एकच कविता समाविष्ट करणे यातून पाठ्यपुस्तक निर्मितीतील निष्काळजीपणा दिसून येतो. एका पालकाने सांगितले, “पहिली आणि दुसरीच्या विद्यार्थ्यांचा अभ्यासक्रम वेगळा असायला हवा. एकच कविता दोन्ही वर्गांत समाविष्ट करून मुलांच्या शिकण्याच्या प्रक्रियेत अडथळा निर्माण होऊ शकतो. यामुळे मुलांना नवीन गोष्टी शिकण्याची संधी मर्यादित होते.” दुसऱ्या एका पालकाने प्रश्न उपस्थित केला की, “ही कॉपी-पेस्टची चूक आहे की बालभारतीची ही काही खास रणनीती आहे? याबाबत स्पष्टता हवी.

सीबीएसईच्या धर्तीवर नवीन अभ्यासक्रम?

यंदा प्राथमिक स्तरावरील विद्यार्थ्यांसाठी राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 (NEP 2020) च्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार आणि सीबीएसईच्या धर्तीवर एकात्मिक पाठ्यपुस्तके तयार करण्यात आली आहेत. या नवीन अभ्यासक्रमात भाषा, गणित, इंग्रजी आणि ‘खेळू, करू, शिकू’ या विषयांचा एकत्रित विचार करण्यात आला आहे. या अंतर्गत, इंग्रजी विषयाच्या अध्ययन निष्पत्तींमध्ये विद्यार्थ्यांना इंग्रजी शब्द, अक्षरे, त्यांचे उच्चार, कविता गायन, साध्या सूचना समजणे आणि स्वतःबद्दल बोलणे यासारख्या कौशल्यांचा समावेश आहे. मात्र, ‘बर्ड्स कॅन फ्लाय’ ही कविता दोन्ही वर्गांमध्ये समाविष्ट झाल्याने या एकात्मिक दृष्टिकोनावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित झाले आहे.

बालभारतीची भूमिका काय?

बालभारतीकडून याबाबत कोणतेही अधिकृत निवेदन किंवा स्पष्टीकरण देण्यात आलेले नाही. ही कविता दोन्ही वर्गांमध्ये समाविष्ट करण्यामागे काही शैक्षणिक हेतू आहे की ही निव्वळ चूक आहे, याबाबत कोणतीही माहिती उपलब्ध नाही. काही शिक्षकांचे मत आहे की, ही कविता पहिलीच्या विद्यार्थ्यांसाठी मूलभूत इंग्रजी शिकण्यासाठी उपयुक्त असू शकते, परंतु दुसरीच्या विद्यार्थ्यांसाठी तीच कविता पुन्हा समाविष्ट करणे अनावश्यक आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांचा शिकण्यातील उत्साह आणि आव्हान कमी होऊ शकते.

FAQ

पहिली आणि दुसरीच्या इंग्रजी पाठ्यपुस्तकांमध्ये एकच कविता का समाविष्ट आहे?

‘बर्ड्स कॅन फ्लाय’ ही कविता पहिलीच्या पाठ्यपुस्तकात (पान क्रमांक 28) आणि दुसरीच्या पाठ्यपुस्तकात (पान क्रमांक 16) समाविष्ट आहे. यामागे बालभारतीचा काही शैक्षणिक हेतू आहे की ही चूक आहे, याबाबत अद्याप कोणतेही अधिकृत स्पष्टीकरण देण्यात आलेले नाही.

या कवितेत काय बदल आहे?

दोन्ही वर्गांमधील कवितेचा मजकूर एकसमान आहे. केवळ कवितेसोबत असलेल्या चित्रांमध्ये बदल करण्यात आला आहे.

ही कविता दोन्ही वर्गांमध्ये समाविष्ट करण्यामागील कारण काय आहे?

बालभारतीने याबाबत कोणतेही स्पष्ट कारण दिलेले नाही. ही कॉपी-पेस्टची चूक असावी किंवा काही शैक्षणिक उद्दिष्ट असावे, याबाबत माहिती नाही. पालक आणि शिक्षकांनी याबाबत स्पष्टीकरण मागितले आहे.

यंदा अभ्यासक्रमात काय बदल झाले आहेत?

यंदा प्राथमिक स्तरावरील विद्यार्थ्यांसाठी राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 (NEP 2020) आणि सीबीएसईच्या धर्तीवर एकात्मिक पाठ्यपुस्तके तयार करण्यात आली आहेत. यामध्ये भाषा, गणित, इंग्रजी आणि ‘खेळू, करू, शिकू’ या विषयांचा समावेश आहे.