या जगात असंख्य माणसं आहेत आणि त्याच्या तेवढ्याच सवयी असतात. झोपेबद्दल अनेक सवयी असतात, तर अनेक समस्या पण असतात. आपण अंथरुणात शांत झोपतो पण अनेक वेळा हो अनेक वेळा असं वाटतं की, अचानक झटक्याने जाग येते, असं वाटतं उंचीवरून पडतोय. त्यानंतर दचकून जाग येते. या विचित्र या समस्यामागे तितकंच मनोरंजक वैज्ञानिक कारण आहे. इंग्लंडमधील ब्रॅडफोर्ड इथे राष्ट्रीय आरोग्य सेवा (NHS) चे जनरल प्रॅक्टिशनर डॉ. आमिर खान यांनी यामागील कारण सांगितलं आहे.
हिपनिक जर्क म्हणजे काय?
वैज्ञानिक भाषेत या समस्येला हिपनिक जर्क असं म्हणतात. तुम्ही झोपायला जाता तेव्हा तुमचे शरीर आणि स्नायू हळूहळू आरामाच्या मोड म्हणजे जातो. कधीकधी, तुमचा मेंदू या विश्रांतीचा चुकीचा अर्थ झोपेचे लक्षण म्हणून घेतो. याचा अर्थ तुमचे शरीर सामान्यपणे झोपायला जात आहे, पण तुमच्या मेंदूला काहीतरी गडबड असल्याचे जाणवतं आणि तो तुमचे रक्षण करण्याचा प्रयत्न करतो.
मेंदू अचानक धक्का का देतो?
‘पडण्याच्या’ या खोट्या धोक्याला मेंदू शरीराला एक शक्तिशाली सिग्नल पाठवून प्रतिसाद देतो, जेणेकरून तुम्ही ‘स्वतःला पकडू शकता.’ यामुळे अचानक धक्का बसतो, हालचाल होते किंवा अचानक जाग येते. हे सर्व काही सेकंदाच्या काही अंशात घडतं.
ही आपल्या पूर्वजांची सवय आहे का?
अनेक शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की, हा धक्का आपल्या प्राचीन प्रवृत्तींशी जोडलेला आहे. जेव्हा मानव झाडांवर झोपत असे, तेव्हा थोडासा तोलही बिघडणे धोकादायक ठरायचा. शरीराचा अचानक होणारा धक्का हा पडण्यापासून संरक्षणात्मक यंत्रणा असण्याची शक्यता आहे. कालांतराने, ही सवय कायम राहिली असून, जरी आपण आता झाडांवर झोपत नाही.
या समस्यामुळे आरोग्याला धोका!
हिप्निक झटके पूर्णपणे सामान्य आणि सुरक्षित असून ते कोणत्याही आजाराचे लक्षण नाहीत किंवा कोणत्याही गंभीर समस्येशी संबंधित नाहीत. उलट, ते शरीराचे एक छोटेसे प्रतिक्षेप आहेत. जसे की डोळ्यावर प्रकाश पडल्यावर डोळे मिचकावणे.
जरी हे कोणालाही होऊ शकते, पण काही विशिष्ट परिस्थितींमुळे ते अधिक सामान्य होते.
जास्त ताण
खूप थकलो आहे
रात्री कॅफिनचे सेवन
अस्वस्थता किंवा सतत धावपळीचा दिवस
या परिस्थितीत, मेंदू अधिक सक्रिय राहतो, ज्यामुळे तो झोपताना शरीराच्या विश्रांतीला ‘अलार्म’ म्हणून पटकन समजतो.
पुढच्या वेळी असे घडले तर घाबरू नका!
जर हा धक्का तुम्हाला कधी त्रास देत असेल तर एक गोष्ट लक्षात ठेवा की, ही एक पूर्णपणे सामान्य गोष्ट आहे. तुमचे शरीर फक्त एका जुन्या सवयीचे पालन करत आहे. तुमचा मेंदू फक्त अधिक सक्रिय राहण्याच्या त्याच्या सवयीशी जुळवून घेत आहे. झोपेतील हा छोटासा धक्का विचित्र वाट असल्या तरी, तो अजिबात आपल्या आरोग्यासाठी धोकादायक नाही. हा तुमच्या मेंदूच्या मनोरंजक युक्त्यांपैकी एक आहे.