लेखक: वीरेंद्र मिश्र11 मिनिटांपूर्वी
- कॉपी लिंक
सामान्य चेहरा असूनही, नसीरुद्दीन शाह यांनी त्यांच्या कठोर परिश्रम आणि समर्पणाने चित्रपटसृष्टीत असे स्थान मिळवले आहे की ते गाठणे अनेकांसाठी फक्त एक स्वप्न आहे. तथापि, नसीर यांच्यासाठी हे स्थान मिळवणे इतके सोपे नव्हते. या अभिनेत्याने १९६७ मध्ये राजेंद्र कुमार यांच्या ‘अमन’ चित्रपटात अतिरिक्त कलाकार म्हणून आपल्या कारकिर्दीची सुरुवात केली. या चित्रपटासाठी त्यांना फक्त ७.५० रुपये मानधन मिळाले.
एकदा जेव्हा ते दिलीप कुमार यांना भेटले तेव्हा त्यांनी त्यांना घरी परत जाण्याचा सल्ला दिला. दिलीप कुमार यांचा हा सल्ला ऐकून नसीरुद्दीन शाह यांना खूप आश्चर्य वाटले, परंतु त्यांनी त्यांच्या मनाचे ऐकले आणि चित्रपटसृष्टीतच राहिले. नसीर यांनी केवळ कला आणि व्यावसायिक चित्रपटांना नवीन उंची दिली नाही तर कठोर परिश्रम आणि चिकाटीने त्यांनी बॉलिवूडमध्ये आपला झेंडा उंचावला.
नसीरुद्दीन शाह आपल्या अभिनयाने लोकांना प्रेरणा देत आहेत. आज या अभिनेत्याच्या वाढदिवशी, त्यांच्या आयुष्याशी आणि कारकिर्दीशी संबंधित काही रंजक किस्से जाणून घेऊया.
नसीरुद्दीन शाह यांच्याशी संबंधित मनोरंजक तथ्ये
वडिलांना ते अभिनेता व्हावा असे वाटत नव्हते
नसीरुद्दीन शाह यांचा चित्रपट प्रवास इतका सोपा नव्हता. यात सर्वात मोठी भिंत त्यांचे वडील होते. नसीरुद्दीन यांनी चित्रपटांमध्ये जावे असे त्यांना वाटत नव्हते. अलिगड मुस्लिम विद्यापीठातून पदवी घेतल्यानंतर नसीर यांनी नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामामध्ये प्रवेश घेतला. यामुळे त्यांच्या वडिलांनी त्यांच्याशी संबंध तोडले. नसीरुद्दीन यांना आणखी दोन मोठे भाऊ आहेत, त्यापैकी एक लष्करी अधिकारी झाला आणि दुसरा भाऊ अभियंता. नसीरुद्दीन यांनी त्यांच्या भावांसारखे काहीतरी व्हावे अशी त्यांच्या वडिलांची इच्छा होती, पण त्यांचे मन दुसरीकडेच होते.
फाळणीनंतर आजोबा आणि काका पाकिस्तानला गेले
नसीरुद्दीन शाह यांचे वडील अली मोहम्मद शाह तहसीलदार होते. जेव्हा भारत-पाकिस्तान फाळणी झाली तेव्हा त्यांचे आजोबा आणि काका पाकिस्तानात गेले. नसीरुद्दीन शाह यांचे वडील एकमेव होते ज्यांनी भारतात राहण्याचा निर्णय घेतला. त्यांना त्यांच्या मुलांना शिक्षण देऊन अधिकारी बनवायचे होते, परंतु नसीरुद्दीन शाह यांना हे काम आवडले नाही. असे म्हटले जाते की नसीरुद्दीन शाह यांना फक्त तीन गोष्टींची आवड होती आणि त्या होत्या – क्रिकेट, थिएटर आणि चित्रपट.
वडिलांनी मदत करण्यास नकार दिला
लल्लन टॉपशी झालेल्या संभाषणात नसीरुद्दीन शाह म्हणाले होते- नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामा नंतर मी पुणे फिल्म इन्स्टिट्यूट (FTII) मध्ये जाण्याचा विचार केला. वडिलांना सांगितले की आता मला किती अभिनय शिकायचा आहे. मी आग्रह केला तेव्हा ते म्हणाले की मी तुला दोन वर्षे मदत करू शकत नाही, पण माझी निवड झाली आणि माझ्या भावांनी मला दोन वर्षे खूप मदत केली. जेव्हा मी संस्थेत प्रवेश घेतला तेव्हा मला प्रवेश शुल्क म्हणून ६०० रुपये हवे होते. मी माझ्या वडिलांना पत्र लिहिले की मला ताबडतोब ६०० रुपये हवे आहेत. मला वाटले होते की ते नकार देतील, पण दुसऱ्याच दिवशी त्यांनी कोणताही प्रश्न न विचारता टीएमओ द्वारे ६०० रुपये ट्रान्सफर केले.
नसीरुद्दीन शाह त्यांच्या आईवडिलांसह आणि भावांसोबत
वडील आणि मुलगा एकमेकांना समजू शकले नाहीत
नसीरुद्दीन शाह पुढे म्हणाले- मी माझ्या वडिलांना कधीच समजून घेतले नाही आणि त्यांनीही मला कधीच समजून घेतले नाही. ते जुन्या परंपरांवर विश्वास ठेवत होते. आमच्यात नेहमीच एक अंतर होते, जे कधीही भरून निघाले नाही, मला त्याचा खूप पश्चात्ताप होतो. आम्ही (माझे वडील आणि मी) कधीही एकमेकांच्या डोळ्यात पाहू शकलो नाही. मी खूप लहान असताना ते माझ्यावर खूप प्रेम करत होते, असे मला सांगितले जाते. नंतर मी शाळेत चांगला नव्हतो म्हणून त्यांचे माझ्यावरील प्रेम कमी झाले.
ते स्वतः हायस्कूलपर्यंत शिकले होते, म्हणून त्यांना त्यांच्या मुलांना चांगले शिक्षण द्यायचे होते. त्यांच्या मुलांनी अभ्यासात चांगले काम करावे अशी त्यांची इच्छा होती. ते आम्हाला शक्य तितके चांगले शिक्षण देण्याचा प्रयत्न करत होते. जेव्हा माझे लग्न झाले तेव्हा त्यांना खूप धक्का बसला, पण जेव्हा मला मुलगी झाली तेव्हा ते त्यांच्या नातीला भेटायला आले आणि खूप आनंदी झाले. काही प्रमाणात, माझ्या मुलीच्या जन्मामुळे आमच्यातील संबंध सुधारण्यास मदत झाली, पण ते फार काळ टिकले नाही.
वडिलांच्या अंत्यसंस्काराला उपस्थित राहू शकलो नाही
नसीर त्यांच्या वडिलांच्या अंत्यसंस्काराला उपस्थित राहू शकले नाही, पण जेव्हा ते त्यांच्या कबरीवर गेला तेव्हा ते स्वतःला रोखू शकला नाही. नसीर म्हणाले होता- मी त्यांच्या कबरीवर गेलो आणि माझे मन मोकळे केले. ते जिवंत असताना मी त्यांना जे काही सांगू शकलो नाही ते मी त्यांना सांगितले. मी तिथे बसून तासनतास बोलत राहिलो, मला असे वाटले की ते ऐकत आहेत.
हिरोसारखे दिसत नव्हते, प्रेयसीने ब्रेकअप केले
नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामा आणि पुणे फिल्म इन्स्टिट्यूट (FTII) मधून अभिनयाचे बारकावे शिकल्यानंतरही, नसीरुद्दीनसाठी अभिनयाचा मार्ग सोपा नव्हता. ते पैसे आणि तिकिटाशिवाय प्रवास करत असे, कधीकधी त्यांना उपाशीही राहावे लागत असे. त्यांच्या पहिल्या प्रेयसीने त्यांच्याशी संबंध तोडले कारण त्यांचा लूक हिरोसारखा नव्हता.
पहिल्या चित्रपटात काम करण्यासाठी ७.५० रुपये मिळाले
नसीर यांची परिस्थिती अशी होती की ते चित्रपटात कोणतीही भूमिका करण्यास तयार होते. १९६७ मध्ये त्यांना ‘अमन’ हा पहिला चित्रपट मिळाला. या चित्रपटात राजेंद्र कुमार यांनी मुख्य भूमिका साकारली होती आणि नसीर अतिरिक्त (म्हणजे गर्दीचा भाग) म्हणून दिसले होते. या चित्रपटासाठी नसीर यांना ७.५० रुपये मानधन मिळाले.
नसीरुद्दीन शाह यांनी रेडिफला दिलेल्या मुलाखतीत याचा उल्लेख केला. ते म्हणाले- त्यावेळी मी १६ वर्षांचा होतो. तो चित्रपट मोहन कुमार यांनी दिग्दर्शित केला होता. शेवटच्या दृश्यात एका अतिरिक्त कलाकाराच्या भूमिकेत, जिथे राजेंद्र कुमार यांना त्यांच्या अंत्यसंस्कारासाठी घेऊन जात होते, मी त्यांच्या मागे उभा होतो. मी या भूमिकेत खूप गंभीर होतो. यासाठी मला ७.५० रुपये मिळाले आणि मी ते दोन आठवडे वापरले होते.
दिलीप कुमार यांनी घरी परत जाण्याचा सल्ला दिला होता
मुंबईत आल्यानंतर नसीरुद्दीन शाह त्यांच्या पालकांच्या संपर्कात नव्हते. अशा परिस्थितीत त्यांचे कुटुंब दिलीप कुमार यांना त्यांची विचारपूस करत असे. नसीरुद्दीन शाह यांच्या कुटुंबाचे दिलीप कुमार यांच्याशी जुने नाते आहे. नसीरुद्दीन शाह यांच्या काकू शकीना आपा दिलीप कुमार यांना चांगले ओळखत होत्या. नसीरुद्दीन देखील अनेकदा दिलीप कुमार यांच्या घरी येत असत.
ते म्हणाले की चांगल्या कुटुंबातील मुले अभिनेते होत नाहीत
टाईम्सशी झालेल्या संभाषणादरम्यान नसीरुद्दीन यांनी त्यांचे जुने दिवस आठवले आणि सांगितले- जेव्हा मी दिलीप साहेबांना अभिनयात करिअर करण्याची इच्छा व्यक्त केली तेव्हा त्यांनी नकार दिला. दिलीप साहेब म्हणाले की मला वाटते की तुम्ही घरी परत जाऊन शिक्षण घ्यावे. चांगल्या कुटुंबातील लोक अभिनेता बनण्याचा प्रयत्न करत नाहीत. हे ऐकून मी खूप घाबरलो.
माझ्या मनात एक प्रश्न आला की मी विचारावे की तुम्ही अभिनयात का आलात, पण माझ्यात ते धाडस झाले नाही. नंतर मी दिलीप साहेबांसोबत ‘कर्मा’ चित्रपटात काम केले, पण त्यावेळी मी त्यांना ती गोष्ट आठवून दिली नाही. कारण दिलीप साहेबांच्या घरी हजारो लोक यायचे. कदाचित त्यांना ती गोष्ट आठवतही नसेल.
श्याम बेनेगल यांच्या चित्रपटानंतर मागे वळून पाहिले नाही
नसीरुद्दीन शाह यांनी दिग्दर्शक श्याम बेनेगल यांच्या ‘निशांत’ (१९७५) या चित्रपटातून मुख्य अभिनेता म्हणून आपल्या कारकिर्दीची सुरुवात केली. या चित्रपटात स्मिता पाटील आणि शबाना आझमी सारख्या मोठ्या अभिनेत्रींनी नसीरुद्दीनसोबत काम केले. बॉक्स ऑफिस कलेक्शनच्या बाबतीत हा चित्रपट अपयशी ठरला असला तरी, प्रेक्षकांनी नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनयाचे खूप कौतुक केले. या चित्रपटानंतर त्यांनी ‘आक्रोश’, ‘स्पर्श’, ‘अल्बर्ट पिंटो को गुस्सा क्यों आता है’, ‘मंडी’, ‘मोहन जोशी हाजीर हो’, ‘अर्ध सत्य’ आणि ‘मिर्च मसाला’ यासारख्या कला चित्रपटांमध्ये काम केले.
कला चित्रपटांनंतर, १९८० मध्ये त्यांनी ‘हम पांच’ या मुख्य प्रवाहातील चित्रपटात काम केले, परंतु ‘कर्मा’ चित्रपटाने ते बॉलिवूडमध्ये प्रसिद्ध झाले. याशिवाय त्यांनी ‘मोहरा’, ‘नाजायाज’, ‘चाहत’, ‘चायना गेट’, ‘सरफरोश’, ‘इकबाल’, ‘अ वेन्सडे’ आणि ‘डर्टी पिक्चर’ यासारख्या चित्रपटांमधून स्वतःची एक वेगळी ओळख निर्माण केली.
फिल्मफेअर पुरस्कारांचा वापर दाराचे हँडल म्हणून करतात
अभिनयात आपले कौशल्य सिद्ध करणारे ज्येष्ठ अभिनेते नसीरुद्दीन शाह हे त्यांच्या वादग्रस्त विधानांमुळेही चर्चेत असतात. अनेकदा असे दिसून येते की हा अभिनेता जे काही बोलतो ते निर्भयपणे व्यक्त करतो. देशात राहणे असो किंवा लोकशाही, हा अभिनेता नेहमीच सोशल मीडियावर खळबळ उडवणारी विधाने करताना दिसतो. नसीर म्हणाले होते की ते फिल्मफेअर पुरस्कारांचा वापर दाराच्या कड्यासारखा करतात.
नसीरुद्दीन शाह यांच्या मते, ज्या अभिनेत्याने आपले संपूर्ण आयुष्य व्यतीत केले आहे आणि भूमिका साकारण्यासाठी कठोर परिश्रम केले आहेत तो एक चांगला अभिनेता असतो. जर तुम्ही सर्व अभिनेत्यांमधून एकाची निवड केली आणि तो वर्षाचा सर्वोत्तम अभिनेता आहे असे म्हटले तर ते कसे योग्य आहे? मला त्या पुरस्कारांचा अभिमान नाही. मी माझे शेवटचे दोन पुरस्कार स्वीकारण्यासाठीही गेलो नव्हतो. जेव्हा मी फार्महाऊस बांधले तेव्हा मी हे पुरस्कार तिथेच ठेवण्याचा निर्णय घेतला. जो कोणी वॉशरूममध्ये जाईल त्याला दोन पुरस्कार मिळतील कारण हँडल फिल्मफेअर पुरस्कारांनी बनलेले आहेत.
दिलजीत दोसांझला पाठिंबा दिला
जेव्हा दिलजीतने ‘सरदारजी ३’ या चित्रपटात पाकिस्तानी अभिनेत्री हानिया आमिरसोबत काम केल्याबद्दल वाद निर्माण झाला तेव्हा नसीरुद्दीन शाह यांनी दिलजीतची बाजू घेतली. त्यांनी एक पोस्ट शेअर करत लिहिले – मी दिलजीतसोबत आहे. तो घाणेरड्या राजकारणाचा बळी ठरला आहे. काही लोक त्याच्यावर हल्ला करण्याची संधी शोधत आहेत. कास्टिंगचा निर्णय दिग्दर्शकाचा होता, दिलजीतचा नाही. तो एक प्रसिद्ध व्यक्तिमत्व आहे आणि त्याने कोणताही पूर्वग्रह न ठेवता चित्रपटात काम केले. काही लोक भारत आणि पाकिस्तानमधील वैयक्तिक संबंध संपवू इच्छितात.
पाकिस्तानमधील मित्रांबद्दल प्रेम
नसीरुद्दीन शाह यांनी या पोस्टमध्ये पुढे लिहिले आहे की- माझे जवळचे नातेवाईक आणि मित्र पाकिस्तानात आहेत. त्यांना प्रेम करण्यापासून किंवा भेटण्यापासून मला कोणीही रोखू शकत नाही आणि जे आता ‘पाकिस्तानला जा’ असे म्हणतील त्यांना उत्तर म्हणून मी त्यांना ‘कैलासाला जा’ असे सांगू इच्छितो.
