सुख-शांती हवी असल्यास श्रीमद्भगवद्गीतेतील शिकवण लक्षात ठेवा: आपल्या आजूबाजूला खूप लोक असले तरीही आपल्याला कधीकधी एकटे का वाटते?

आपल्या आजूबाजूला नेहमीच अनेक लोक असतात, आपण अनेकदा लोकांभोवती असतो, आपण त्यांच्याशी बोलतो, तरीही कधीकधी आपल्याला एकटेपणा जाणवतो, आतून एक शून्यता. हा एकटेपणा शारीरिक नसून आध्यात्मिक आहे. भगवद्गीता आपल्याला शिकवते की नात्यांमधील खरे बंधन जवळीकतेने येत नाही तर परस्पर समजुतीने येते. खऱ्या नात्यांचे बंधन बाह्य नसून आध्यात्मिक असते.

गीतेच्या काही खास श्लोकांवरून आपण एकटेपणा का अनुभवतो आणि त्यावर मात कशी करू शकतो हे समजू शकतो-

न हि देहभृता शक्यं त्यक्तुं कर्माण्यशेषतः।

यस्तु कर्मफलत्यागी स त्यागीत्यभिधीयते।। (भगवद्गीता १८.११)

अर्थ: जोपर्यंत शरीरात आत्मा आहे तोपर्यंत कर्म करणे स्वाभाविक आहे, परंतु खरा त्याग तोच आहे जो कर्मफलाच्या अपेक्षेपासून मुक्त आहे. जो व्यक्ती कर्मफलाचा त्याग करून कर्म करतो तो त्यागी असतो.

बहुतेक लोक त्यांच्या कृतींचे परिणाम लक्षात ठेवून त्यांचे काम करतात आणि जेव्हा त्यांना अपेक्षेनुसार परिणाम मिळत नाहीत तेव्हा ते निराश होतात. आपण बाह्य स्तुतीच्या मागे धावतो, ज्यामुळे आपला स्वतःशी असलेला संबंध तुटतो आणि यामुळे आध्यात्मिक एकाकीपणा निर्माण होतो. गीता आपल्याला आपल्या कृतींचे परिणाम सोडून स्वतःशी जोडण्याचा मार्ग दाखवते. बाहेरील लोकांच्या स्तुतीकडे लक्ष देण्याऐवजी आपण स्वतःच्या समाधानावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे. जर आपण हे लक्षात ठेवले तर एकाकीपणा दूर होऊ शकतो.

एआय जनरेट केलेल्या प्रतिमा

योगस्थः कुरु कर्माणि संगं त्यक्त्वा धनञ्जय।

सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते।। (भगवद्गीता २.४८)

अर्थ: हे धनंजय, योगात स्थिर हो आणि आसक्ती सोडून आपले कार्य कर. यश आणि अपयशात समान राहणे म्हणजे योग.

आपण केवळ बाह्य नात्यांशीच जोडत नाही, तर जेव्हा आपण प्रेम, करुणा आणि निस्वार्थतेने जोडतो तेव्हाच नात्यांमध्ये खरा संबंध निर्माण होतो. यश आणि अपयशात समतेने काम केल्याने आध्यात्मिक समाधान राहते आणि मन शांत राहते.

जेव्हा आपण आपल्या नात्यांमध्ये समता बाळगतो तेव्हा आपल्या नात्यांमध्ये प्रेम निर्माण होते. जर आपल्याला एखाद्याकडून अपेक्षा असतील आणि ती व्यक्ती आपल्या अपेक्षा पूर्ण करत नसेल तर आपल्याला निराशा होते आणि ही भावना एकाकीपणा वाढवते. म्हणूनच, जर आपण आपल्या नात्यांमध्ये कोणत्याही स्वार्थी हेतूशिवाय किंवा फायद्याच्या इच्छेशिवाय एखाद्यासाठी काही केले तर आपले प्रेम वाढेल आणि आपल्याला एकटेपणा जाणवणार नाही.

सर्वधर्मान् परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज।

अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुचः।। (भगवद्गीता १८.६६)

अर्थ: सर्व धर्म सोडून माझ्याकडे या. मी तुम्हाला सर्व पापांपासून मुक्त करीन, शोक करू नका.

जेव्हा स्वार्थ आणि नफा नात्यात प्रवेश करतात तेव्हा आपण स्वतःला इतरांपेक्षा वेगळे समजू लागतो आणि मग एकटेपणा निर्माण होतो. गीता आपल्याला संदेश देते की आपण आपल्या सर्व इच्छा, स्वार्थ, नफा-तोटा भावना सोडून फक्त देवाचे ध्यान केले पाहिजे. आपण देवाचा एक भाग आहोत आणि जेव्हा आपण देवाशी जोडतो तेव्हा एकटेपणाची भावना संपते. देवाशी जोडल्यानंतर, स्वार्थ, अहंकार, लोभ यासारख्या वाईट गोष्टी निघून जातात आणि मन शांत होते.

भगवद्गीता आपल्याला एकाकीपणाला भीती म्हणून न पाहता स्वतःशी संवाद साधण्याची संधी म्हणून पाहण्यास शिकवते. जेव्हा जेव्हा आपल्याला एकटेपणा जाणवतो तेव्हा आपण स्वतःशी सहवास शोधला पाहिजे, देवाचे ध्यान केले पाहिजे. जेव्हा आपण आपल्या आंतरिक शांतीशी आणि आपल्या आत्म्याशी जोडले जातो तेव्हा आपल्याला जाणवते की आपण कधीही एकटे नसतो.

आपल्या आजूबाजूला नेहमीच अनेक लोक असतात, आपण अनेकदा लोकांभोवती असतो, आपण त्यांच्याशी बोलतो, तरीही कधीकधी आपल्याला एकटेपणा जाणवतो, आतून एक शून्यता. हा एकटेपणा शारीरिक नसून आध्यात्मिक आहे. भगवद्गीता आपल्याला शिकवते की नात्यांमधील खरे बंधन जवळीकतेने येत नाही तर परस्पर समजुतीने येते. खऱ्या नात्यांचे बंधन बाह्य नसून आध्यात्मिक असते.

गीतेच्या काही खास श्लोकांवरून आपण एकटेपणा का अनुभवतो आणि त्यावर मात कशी करू शकतो हे समजू शकतो-

न हि देहभृता शक्यं त्यक्तुं कर्माण्यशेषतः।

यस्तु कर्मफलत्यागी स त्यागीत्यभिधीयते।। (भगवद्गीता १८.११)

अर्थ: जोपर्यंत शरीरात आत्मा आहे तोपर्यंत कर्म करणे स्वाभाविक आहे, परंतु खरा त्याग तोच आहे जो कर्मफलाच्या अपेक्षेपासून मुक्त आहे. जो व्यक्ती कर्मफलाचा त्याग करून कर्म करतो तो त्यागी असतो.

बहुतेक लोक त्यांच्या कृतींचे परिणाम लक्षात ठेवून त्यांचे काम करतात आणि जेव्हा त्यांना अपेक्षेनुसार परिणाम मिळत नाहीत तेव्हा ते निराश होतात. आपण बाह्य स्तुतीच्या मागे धावतो, ज्यामुळे आपला स्वतःशी असलेला संबंध तुटतो आणि यामुळे आध्यात्मिक एकाकीपणा निर्माण होतो. गीता आपल्याला आपल्या कृतींचे परिणाम सोडून स्वतःशी जोडण्याचा मार्ग दाखवते. बाहेरील लोकांच्या स्तुतीकडे लक्ष देण्याऐवजी आपण स्वतःच्या समाधानावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे. जर आपण हे लक्षात ठेवले तर एकाकीपणा दूर होऊ शकतो.

एआय जनरेट केलेल्या प्रतिमा

योगस्थः कुरु कर्माणि संगं त्यक्त्वा धनञ्जय।

सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते।। (भगवद्गीता २.४८)

अर्थ: हे धनंजय, योगात स्थिर हो आणि आसक्ती सोडून आपले कार्य कर. यश आणि अपयशात समान राहणे म्हणजे योग.

आपण केवळ बाह्य नात्यांशीच जोडत नाही, तर जेव्हा आपण प्रेम, करुणा आणि निस्वार्थतेने जोडतो तेव्हाच नात्यांमध्ये खरा संबंध निर्माण होतो. यश आणि अपयशात समतेने काम केल्याने आध्यात्मिक समाधान राहते आणि मन शांत राहते.

जेव्हा आपण आपल्या नात्यांमध्ये समता बाळगतो तेव्हा आपल्या नात्यांमध्ये प्रेम निर्माण होते. जर आपल्याला एखाद्याकडून अपेक्षा असतील आणि ती व्यक्ती आपल्या अपेक्षा पूर्ण करत नसेल तर आपल्याला निराशा होते आणि ही भावना एकाकीपणा वाढवते. म्हणूनच, जर आपण आपल्या नात्यांमध्ये कोणत्याही स्वार्थी हेतूशिवाय किंवा फायद्याच्या इच्छेशिवाय एखाद्यासाठी काही केले तर आपले प्रेम वाढेल आणि आपल्याला एकटेपणा जाणवणार नाही.

सर्वधर्मान् परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज।

अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुचः।। (भगवद्गीता १८.६६)

अर्थ: सर्व धर्म सोडून माझ्याकडे या. मी तुम्हाला सर्व पापांपासून मुक्त करीन, शोक करू नका.

जेव्हा स्वार्थ आणि नफा नात्यात प्रवेश करतात तेव्हा आपण स्वतःला इतरांपेक्षा वेगळे समजू लागतो आणि मग एकटेपणा निर्माण होतो. गीता आपल्याला संदेश देते की आपण आपल्या सर्व इच्छा, स्वार्थ, नफा-तोटा भावना सोडून फक्त देवाचे ध्यान केले पाहिजे. आपण देवाचा एक भाग आहोत आणि जेव्हा आपण देवाशी जोडतो तेव्हा एकटेपणाची भावना संपते. देवाशी जोडल्यानंतर, स्वार्थ, अहंकार, लोभ यासारख्या वाईट गोष्टी निघून जातात आणि मन शांत होते.

भगवद्गीता आपल्याला एकाकीपणाला भीती म्हणून न पाहता स्वतःशी संवाद साधण्याची संधी म्हणून पाहण्यास शिकवते. जेव्हा जेव्हा आपल्याला एकटेपणा जाणवतो तेव्हा आपण स्वतःशी सहवास शोधला पाहिजे, देवाचे ध्यान केले पाहिजे. जेव्हा आपण आपल्या आंतरिक शांतीशी आणि आपल्या आत्म्याशी जोडले जातो तेव्हा आपल्याला जाणवते की आपण कधीही एकटे नसतो.